‘hadi tembellik edelim.. sevmek ve yemek içmek hariç – bir de tembellik hariç..’ – Guthold Ephraim Lessing (1729-1781)
‘işin aslı , erken kalkma konusundaki bu toplum baskısı bizleri düşünmekten uzaklaştırmak amacını taşır.. 1993 yılında radikal düşünür ve aynı zamanda uyuşturucu üzerine araştırmalarıyla ünlü terence mckenna ile bir röportajım sırasında kendisine , ‘neden tembellik etmemize izin verilmiyor..’ diye sormuştum..
‘boş eller şeytan’a hizmet eder , diye bir deyiş vardır.. sanırım , toplumu tembelliğe alıştırmamak bu deyişe dayanıyor.. tembellik onları korkutur çünkü tembeller düşünen insanlardır.. düşünen insanlar ise , onların işine gelmez.. tembeller yaşadıkları koşullardan memnun olmayan bir kesimdir.. bence tembelliğin bir karşılığı da ‘hoşnutsuzluktur..’ insanlar sürekli bir takım işlerle meşgul olduğu sürece , hoşnutsuzluklarını düşünecek zaman bulmaz.. freud ‘iç gözlem marazidir’ der.. içe dönüklük ve asosyallikle iç gözlemi bir tutar ve sağlıksız , hatta hastalıklı bir durum kabul eder..’
oysa iç gözlem , insanı gerçeğe götürür : çarpıtılmış yaşamımızın dehşetini gözler önüne seren dehşet verici bir boyuttur bu.. yazar will self , ‘ düşünmeye karşı bu tabu , ingiltere’de protestan iş ahlakının yarattığı bir engeldir’ der.. ‘insanlar boş durmamalı zihniyetinden kaynaklanır – yani düşünmemeleri istenir..’
bu tabu tüm batı dünyasında yerleşmiştir.. hükümetler tembelliği sevmez çünkü tembeller onları endişelendirir.. tembeller gereksiz ürünlerin üretimine katkıda bulunmazlar , gereksiz tüketim yapmazlar.. tembelleri kontrol altında tutamazlar.. tembeller yardım ve desteği de kabul etmez..
naziler , tembellikten nefret emiştir.. 26 ocak 1938 tarihinde himmler ‘çalışma özürlü’ olarak tanımladığı tembel insanların çalışma kamplarına gönderilmesi emrini vermişti :
‘bu utanç kaynağı insanlar , çalışabilecek yaşta ve başta olup , doktor raporuyla bu yeterlilikleri saptanmış kişilerdir.. geçerli bir neden göstermeksizin , üst üste kendilerine yapılan iş önerilerini kabul etmemiş ya da işe başlayıp kısa bir süre içinde yine geçerli bir neden göstermeksizin işinden ayrılmış kişilerdir.. bu kişiler weimar yakınındaki buchenwald çalışma kampına götürülecektir..’
çalışma kamplarında tembellere siyah bir üçgen işareti bulunan iş tulumları giydirilmişti.. politik suçlular kırmızı , yahova şahitleri mor ve suçlular yeşil , homoseksüller ise pembe üçgen işaretleriyle belirlenmişti.. himmler tembelleri ‘mikrop’ olarak görüyordu – sağlıklı bir devlet yapısını ve naziler’in mükemmel dünya hedefini salgın bir hastalıkla yok edecek bir mikrop..
güne bir şiirle başlamaktan daha keyifli ne olabilir.. john keats’in mektuplarını okurken , büyük şairin de aynı görüşte olduğunu fark ettim.. kentli insanlar şiir gibi boş şeylerle zaman kaybetmez.. ancak bir şiiri okumak sadece birkaç dakikalık bir iştir ve insan üzerinde etkisi muhteşemdir.. saat 10:00’da yatağında yatan bir tembelin ise , bu muhteşem deneyime bol bol zamanı vardır..
keats 23 yaşındayken , ‘insanın sadece okuyarak bir yaşam sürdürülebileceğini düşünüyorum’ diye yazmıştır.. ‘herhangi bir gün herhangi bir şiirle bambaşka bir dünyada gezinebilir , düşlere dalabilir , geleceği görebilirsiniz.. ne müthiş bir düşünce yolculuğu , ne keyifli bir kendinden geçiş ve ne anlamlı bir tembellik..’
keats’in son cümlesindeki tanımlar , gerçekten de , hareketsizliğin yaratıcı etkisini mükemmel bir şekilde anlatıyor.. sonraki satırlarında tembelliğin yüceliğinden bahsediyor : ‘arılar gibi sabırsızca çiçekten çiçeğe konmaktansa , çiçekler gibi yapraklarımızı açıp pasif , düşünce ve bilgiye açık , algılamaya hazır beklemeliyiz..’
hareketsizlik , ağırbaşlılıktır- yüceliktir.. hareketlilik başarısız insanlar içindir.. oscar wilde ‘the critics as artist’ (1890) adlı yazısında hareketliliğe nasıl saldırıyor bakalım : ‘hareketlilik , yapacak bir şeyi olmayan insanların sığınağıdır.. hareketliliğin kaynağı hayal gücü eksikliğidir.. düş kurmayı bilmeyenlerin kaçışıdır.. hareketlilik , sınırlı ve görecedir.. oysa sınırsızlık , rahat bir oturma pozisyonunda etrafını izleyerek yalnız başına gezinen ve düş kuran insanlara özgüdür..
insanlar bu korkunç sosyal idealin zalim pençesinde ezilerek birbirine sürekli olarak ’ne yapıyorsun’ diye soruyor.. oysa , uygar insanların birbirine sorması gereken tek soru : ‘ne düşünüyorsun’ olmalıdır.. düşünmek hiçbir vatandaşın vicdan azabı duyacağı bir günah değildir – yüksek kültürlerde insanoğlunun tek uğraşı düşünmek olmuştur..
şunu söylemeliyim : hiçbir şey yapmama , dünyanın en zor işidir – zor olduğu kadar da en entelektüel uğraşıdır.. seçkin insanlar böyle var olur..
düşünce , bir şeyler yapmak değildir – var olmaktır.. sadece var olmak da değildir ; düşünerek bir şeyler olmaktır çünkü bu ruh bir şeyler olabilmemizi sağlar..’
oscar wilde bu sözleriyle bir tembeli toplumun acınacak parazitleri durumundan , yararsız ve rahatsız edici , akılsız bireyler düzeyinden tanrı katına çıkarır.. tembeller topluma yük olmak bir yana , toplumun özel ve seçkin insanlarıdır.. onlar görüş sahibi , öncü kişilerdir.. diğer insanlardan daha net bir şekilde olayları görürler ; diğer insanların girdiği kalıpları reddederler.. gözleri açıktır.. onlar kendilerine zaman ayıran insanlardır..
insan olun.. düşüncenizde sonsuzluğa ulaşın.. tanrılaşın.. ve yatağınızda kalın..’
‘tembel ve özgür ruhlu amerikalı şair walt whitman da mutluluğunu şöyle coşkuyla kağıda dökmüştür :
‘o insanları ne kadar çok seviyorum.. hiç kimse onların dehasına , yaşam tarzına ve asla vazgeçmeyecekleri özgülüklerine ulaşamaz.. boş gezen insanlar.. onlar tembel değildir ; bugün on iki saat ya da on dört saat çalışırlar , yarın işe el sürmezler.. yatarlar , uyurlar , dinlenirler.. onurlu , şerefli insanlardır.. çok eski bir geleneğin insanları olarak , sonradan görmeler ve züppelere yeğlediğim insanlardır..’
‘pascal ‘belalı insanları’ şöyle tanımlar :
‘ bazen oturup insanların koşuşturmalarını düşünüyorum da , savaşlar , mahkemeler , ayaklanmalar , kötü niyetli girişimlerin hepsi ve insanın mutsuzluğu evinde sessizce oturmayı becerememesinden kaynaklanıyor diye karar veriyorum.. kendi gereksinimlerini karşılayabilen bir insan ya da bir toplum , ülkesini bırakıp denizaşırı ülkelere gidip bir kaleyi ele geçirmeyi neden düşünsün ki.. evinde ya da memleketinde kalıp keyfini çıkarmayı bilse , bunlara hiç yeltenmezdi.. uluslar kendi sınırlarını bilip mutlu olmayı öğrenebilseydi , ordulara bu kadar para yatırmazlardı ; insanlar evde yalnız kalmayı bilselerdi kumara sarmazlardı..’
‘TEMBEL AYAKLANMASI , Yan Gelip Yatmanın Manifestosu..’ , TOM HODGKINSON ,
Çeviri : NEŞE OLCAYTU , E Yayınları , Mart 2007 , 256 Sayfa..
İÇİNDEKİLER :
önsöz..
08:00 yataktan kalkmak hiç kolay değil
09:00 iş güç ve dert
10:00 uykuya gömülmek
11:00 işten kaçıp keyif yapma zamanı , kar kardır
ÖĞLE akşamdan kalmanın etkileri
13:00 nerede o eski öğle paydosları
14:00 hasta hasta işe gitmek
15:00 şekerleme
16:00 çay saati
17:00 başıboşluk
18:00 günün ilk içkisi
19:00 balıkçılık üzerine
20:00 sigara saati
21:00 evde tembellik
22:00 barda buluşma
23:00 ayaklanma
GECE YARISI ay ve yıldızlar
01:00 seks ve tembellik
02:00 sohbet
03:00 parti zamanı
04:00 meditasyon
05:00 uyku
06:00 tatil günleri
07:00 düşler
kaynakça..
‘dün ne kadar içmişim bilmiyorum ama gece boyunca uyuyamamış olmamdan dolayı sınırın , eşiğin çok üstüne çıktığım anlaşılıyor.. sanırım alkolün etkisi geçince tansiyon tavan yaptı ve kutsal uyku çok uzak diyarlara kaçtı..
gece sabaha kadar döndüm yatakta.. bolca film izledim..
dün içmeye aramıza ‘yeni katılan bir aylakla’ başlamak hoştu.. ‘yaşasın ben de aylak oldum’ diyecek kadar samimi , sımsıcak ve güzel bir insan.. onunla ilgili yakında yazacağım.. daha yüzünü bile görmediğim , sesini duymadığım biriyle el sıkışıp merhaba dedikten sonra biraları söylemek ve arka arkaya keyifli bir sohbetle biraları yuvarlamak çok hoştu doğrusu.. ‘lucy in the sky’ dün çok hoş bir sürpriz yaptı bana ve diğer aylaklara ziyaretimize geldi.. yüreğine ve ayaklarına sağlık ‘lucy in the sky’ , aramıza hoş geldin..
kendisiyle fazla uzun sürmese de çok hoş bir sohbet yaptık ümo’yla beraber.. sonra onu halo dayımızla , aylakların piriyle tanıştırmaya mekana yani ‘aylak adamız’ın doğduğu yere getirdik.. halo dayı , abidin dayı ve ciğerim’le tanıştı burada.. her ne kadar halo her zaman ki çekingenliğinden dolayı kendisine bir zırh çekse de hoş bir buluşma oldu mekanda.. halo’nun çekingenliği biraz da belki rakı keyfinin bozulması korkusuydu sanırım.. dilekçe yazıyorum ayağı balkonda rakısını yuvarladı biz sohbet ederken..
neyse ‘lucy in the sky’la ilgili bir yazı yazacağım yakında.. kendisini dün tanıdık , sesini duyduk , mutlu olduk.. hepimiz onu çok sevdik.. ‘reis’ (blackhawk) onu göremediği için çok üzüldü , epeyi yağdı bize en başta ben olmak üzere.. ‘lucy in the sky’a çok teşekkür ediyoruz bu jestinden ve sürprizinden dolayı..
işte ‘lucy in the sky’ ile başlayan dünkü demlenme sürecimiz halo dayı , ümo ve reis’le devam edip gitti gece yarısına kadar.. eve geldim gece yarısı güzel bir balık yedim ve sonra sabaha kadar filmlerle haşır neşir oldum..
en son yıldım uyuma çabasını bırakıp sabahın ilk ışıklarıyla kafam kazan gibi ağrırken esneye esneye iki odaya yığılmış kitap yığınları arasında dolaşmaya başladım.. gözüme bir iki yıl önce okuduğum dehşet güzellikte bir kitap değdi : tembel ayaklanması , yan gelip yatmanın manifestosu..
ben nasıl bunu atlamışım sitede bahsetmemişim diye düşündüm.. kitabın yazarı tom hodgkınson sade bir dille tembelliğin erdemlerini sayıp , ilk insandan şu ana kadar ki tembellik üzerine yazılan , söylenen her şeyi derleyip toparlayan bir kitap hazırlamış.. sıkılmadan kendini okutan kitapta yüzlerce anekdot ve olaydan bahsediliyor.. ben de kafam kazan gibiyken açtım ‘akşamdan kalmanın etkileri’ bölümünü okudum tekrar..
kitabın bölümlerinin düzenlenişi kitabın okunmasını daha da kolaylaştırıyor ve tembellik yapa yapa tembellik üzerine düşünmeye sevk ediyor sizi.. yormuyor , tam bir tembel işi anlayacağınız.. iddia ediyorum böyle zevkle okunan bir manifesto elinize geçip okumamışsınızdır.. kitabı nerede bulursanız bulun ve okuyun bence.. ama okurken tembel tembel okuyun ve orada sayılan tembellik manifestosunun kuralarına uyarak birkaç gün yaşamayı deneyin , emin olun yüzünüzde gülücüklerle dolaşacaksınız o birkaç gün ve hayattan biraz daha zevk alacaksınız sevgili aylaklar..
bu arada sevgili ‘reis’in yani ‘blackhawk’ın , sitemizin yaratıcısının doğum günü bugün.. o da ben de kutlamaları pek sevmeyiz.. hem yaşlanmanın kutlaması olur mu değil mi ‘reis’.. ama iyi ki varsın , iyi ki doğmuşsun ‘reis’.. seni tanımış olmaktan dolayı çok şanslıyız ve mutluyuz.. sana uzun mutlu ve aylak yıllar dileriz ‘reis’..
aylak aylak ve de gülüşünüzle kalın..’
Crockett..
