‘tabi öğrenilmiş başka dersler de vardı.. komünizmi pratikte uygulamaya kalkanlar başarısız oldular.. teorinin pratikten koparılması demirbaş eşya misali kalıcı bir hal aldı.. pratiğin çökmesiyle teorinin doktorlarının da yıldızları söndü.. stalinist rejim , doğuşundan itibaren , bir gün kendi tasfiyesine son çiviyi çakacak çekici işletmekteydi.. de-stalinizasyon süreci sovyetler birliği ya da çin’deki aşağıdan baskıların sonucunda gerçekleşmedi.. bilakis , sistemin beslemesi olup , ona dayanarak yönetimlerini sürdürdükleri toplumların ideolojisinin enkaza dönüştüğünün , fiilen var olan sosyalizmin gerçekliğiyle yakından uzaktan alakası kalmadığının bilincindeki adamlarca (moskova’da nikita kruşçev ve onlarca yıl sonra pekin’de deng xiaoping tarafından) uygulamaya kondu.. on yılardır baskı altında tutup ezdikleri kendi halklarından tecrit edilmiş durumda olup , konumlarının zayıfladığını gören bu insanlar , nihayetinde kapitalizmin restorasyonuna varan bir reform programını devreye soktular.. bu esnada sistemi savunmaya yönelik ne bir kitle ayaklanması , hatta ne de sınırlı protesto eylemi yapılıyordu.. ciltlerce kitaba karşılık gelen bir olguydu bu..

 bunlara rağmen eski kuşaklar , (bir zamanlar doğu almanya diye anılan ülke dahil) sosyal diktatörlüklere dair bazı olumlu hatıraları akıllarında tutmaktadır.. onların hatırladıkları , kesinlikle baskıcı , hatta muhtemelen devrilmesi gerektiğini düşündükleri bir devletti , ama aynı zamanda , parasız eğitim ve sağlık hizmeti sağlayan , konut ve elektrik harcamalarında ciddi ölçüde yardımda bulunan , temel gıda maddelerinin ucuza temin edilebildiği ve çocuklarının korunaklı bir dünyada yetişecekleri duygusunu yerleştirmiş bir devletti.. kapitalizmin çoğunluğunun ihtiyaçlarını karşılayamaması en çarpıcı haliyle kendini 2008 krizinde gösterdi..

 canavar artık yaralarını gizleyemiyordu.. zaten tam da bu sebeple , kapitalizm var oldukça komünizm fikri asla ortadan kalkmayacaktır..

 alman şair ‘hans magnus enzensberger’ bir keresinde ‘karl heinrich marx’ başlığını verdiği kısa bir şiir yazmıştı.. bu şiirin dizelerinin anlattığı bugün için de geçerliliğini korumaktadır :

 görüyorum , sana

ihanet etti tilmizlerin :

oldukları yerde kalan ,

düşmanlarındı sadece..’

 ‘kapitalizm , hangi biçime bürünürse bürünsün , aşağıdan ya da açıkça daha üstün alternatiflerden kendisine yönelik kalıcı bir tehdit bulunduğunu hissetmedikçe (gerçi şu anda böyle bir durum kesinlikle söz konusu değildir) hala sefalet ve çaresizlik üreten bir ekonomik model olarak orta yerde duruyor..’

 ‘alevler cılız , ama son on yılların fırtınalarına rağmen hala tamamen sönmüş değil. alevler tekrar harlanabilir , belki de hayal ettiğimizden daha çabuk.. çünkü çağdaş kapitalizm , sömürüye , eşitsizliğe ve devrevi krizlere dayalı bir sistem olarak (ki burada sistemin gezegenin hassas ekolojisine etkisine hiç değinmiyoruz) varlığını devam ettirdiği müddetçe , kapitalizm-karşıtı hareketlerin iktidarı ele alma ihtimali de her zaman mevcuttur..

 bu perspektiften baktığımda ben kendimi iflah olmaz bir sosyalist olarak görüyorum ve fikirlerimin yoğrulmasında sosyalist ve komünist hareketlerin ilk kurucularına çok şey borçlu olduğumu biliyorum.. marx’ın düşüncesi , materyalist bir cehennem yaratıp mahvolan bir kötü ruh değildi ; marx’ın düşüncesi asla unutulup gitmez.. bu yüzden de büyük görevimiz hala ortada durmaktadır.. kasaları ve hesapları para dolu bir aristokrasi , her eğilimden siyasetçileri ehilleştirerek dünyanın çok büyük kısmını idare ediyor.. mülk sahipleri ile mülksüzler arasındaki düellolar yeni biçimlere bürünerek devam ediyor.. bize düşen , yirminci yüzyılın hatalarından ders çıkarıp onları aşmaktır.. kapitalizm bu konuda başarısız oldu.. sosyalistler bu dersleri çıkarmayı başarmalılar…’

TARIK ALİ..

‘KOMÜNİZM DÜŞÜNCESİ’ , TARIK ALİ , Çeviri : OSMAN AKINHAY , AGORA KİTAPLIĞI , Mart 2011 , 95 Sayfa..

‘ağaçların , ormanın görülmesini engellemesi gibi bir tehlike beliriyor.. kapitalizmin bize miras bıraktığı bozuk silahların yardımıyla , (ekonomik hücre olarak meta , verimlilik , itici güç olarak bireysel maddi çıkar vb.) sosyalizmi gerçekleştirmek efsanesini izleyerek bir çıkmaz sokağa sapılabilinir.. bu çıkmaz sokağa yolların birbiriyle defalarca kesiştiği uzun bir mesafe katettikten sonra varılır ve yolların karıştırıldığı anın ayrımına varmak zordur.. bu arada benimsenen ekonomik temel , bilincin gelişmesi üzerinde engelleyici olur.. komünizmi , maddi temelle eşzamanda yapılandırmak için yeni bir insan yaratmak gerekir..’

 ‘yol uzun ve güçlüklerle doludur.. kimi zaman yanlış yola sapıldığı için geri dönmek gerekir.. bazen de çok hızlı yüründüğü için yığınlardan koparız.. ağır yüründüğü durumlarda da bizi adım adım izleyenlerin soluğunu ensemizde hissederiz.. devrimci tutkumuzla yollar açarak olabildiğince hızlı yürümeye çalışıyoruz ,  ama yığınlarla beslenmek zorunda olduğumuzu , yığınların da ancak kendimizi örnek gösterip yüreklendirebilirsek daha hızlı ilerleyebileceklerini biliyoruz..’

‘bireycilik..

 üretime yönelik olmayan eylemlere götüren düşünce alanında , maddi ve manevi gereklilik arasındaki bölünmeyi görmek daha kolaydır.. epey zamandır insanoğlu , kültür ve sanat yoluyla yabancılaştırılmaktan kurtulmaya çalışıyor.. kendi ruhsal yaratılışına can vermek için meta gibi davrandığı günlük sekiz ya da daha fazla saatlik mesaide ölüyor.. ama bu ilaç aynı hastalığın tohumlarını taşıyor : doğa ile birliktelik arayan yapayalnız birey.. ortamın ezdiği bireyselliğini savunuyor ve estetik düşünceler karşısında tek isteği , tertemiz kalmak olan tek birey gibi tepki gösteriyor..

 yalnızca kaçış çabası söz konusudur.. değer yasası artık üretim ilişkilerinin yalın bir yansıması değildir ; tekelci kapitalistler , yalnızca deneysel olan yöntemleri kullandıkları zaman bile , onu uysal bir köleye dönüştüren karmakarışık bir iskeleyle çevirirler.. üstyapı , içinde sanatçıları eğitecek bir sanat türü gerektirir.. asiler , makinenin egemenliği altındadırlar ve yalnızca olağanüstü yetenekler kendi yapıtlarını yaratabileceklerdir.. geri kalanlar aşağılık ücretlilerdir ya da ezilenlerdir..

 özgürlüğün tanımlayıcısı olarak kabul edilen sanatsal araştırma uydurulur , ama bu ‘araştırma’nın , çarpıldığı ana dek , yani insanın gerçek sorunlarını ve onun yabancılaşmasını ortaya koyuncaya dek görülmeyen sınırları vardır.. anlamsız sıkıntı ya da sıradan eğlence , insani tedirginliğe karşı supaplar oluşturur ; sanattan bir bilgi toplama düşüncesi tartışılır..

 eğer oyunun kuralarına uyulursa , her türlü onur sağlanır ; aynen parmak uçlarında dönmeyi becerebilen bir maymunun elde edeceği onur.. tek şart , görülmeyen kafesten kaçmaya çalışmamaktır..’

 ‘gülünç görünmek tehlikesi de olsa , izin verirseniz , gerçek devrime , büyük aşk duygularının rehberlik ettiklerini söyleyeceğim.. gerçek bir devrimciyi bu nitelik olmadan düşünmek olanaksızdır..

 bu koşullarda , aşırı dogmalara , soğuk skolastisizme , yığınların yalnızlığına düşmemeleri için , alabildiğine insanlık sevgisine , alabildiğine adalet ve gerçeklik duygusuna sahip olmalıdırlar.. bu canlı insanlık sevgisi , somut olaylara , harekete geçirici bir örneğe dönüştürmek için her gün mücadele etmek gerekir..’

 ‘yol uzundur ve kısmen bilinmemektedir ; sınırlarımızı biliyoruz.. 21. yüzyılın insanını yaratacağız : kendimizi de..’

 ERNESTO CHE GUEVARA..

 ‘KÜRESEL ADALET , Kurtuluş ve Sosyalizm’ , ERNESTO CHE GUEVARA ,  Çeviri : YILDIZ ERSOY CANPOLAT , EVEREST Yayınları , Şubat 2011 , 68 Sayfa..

‘III- bütün yakın insan ilişkilerini neredeyse katlanılmaz bir çeliciliği olan bir açık-seçiklik yönetiyor ki , ilişkilerin bu gücün karşısında ayakta kalması pek mümkün değil.. çünkü  para bir yandan korkunç bir biçimde bütün hayati çıkarların merkezinde yer alırken , öte yandan , karşısında hemen her insani ilişkinin başarısızlığa uğradığı engel de gene kendisi olmakla , gerek tabii olanda , gerek ahlaki olanda bulunan o güven , sükunet ve sağlık gittikçe kayboluyor..’

 ‘IV- ‘çıplak sefillik’ten söz edilmesi boşuna değildir.. sefilliğin – zaruret kanununa boyun eğildiğinde adet haline gelmeye başlayan , ama gene de gizlenenin sadece binde birini görünür kılan – teşhirinde en uğursuz olan şey merhamet , veya görenin kendi içinde uyanan , kendisinin bu durumdan ne kadar uzak olduğu yolundaki müthiş bilinç değil , duyduğu utançtır.. ne olmaz şeydir , almanya’da ; açlığın , sefilleri , gelip geçenlerin kendilerine yara olan ayıplarını örtmeye çalıştıkları banknotlarıyla yaşamaya zorladığı bir büyük şehirde yaşamak..’

‘V- ‘fakirlik ayıp değil..’ hem de nasıl.. hem ne kadar ayıp ediyorlar fakire.. ayıp ediyorlar ve onu bu ve bu vecizeyle avutuyorlar.. bir zamanlar haklı sanılabilmiş olan vecizlerden biri bu ; son kullanma tarihi çoktan gelmiş.. o gaddarca ‘çalışmayan yemesin’ sözünden hiç farklı değil.. adamını doyuran işin olduğu zamanlarda , adamını ayıba sokmayan bir fakirlik de vardı : yanlış yerde yetişmiş olmaktan ve başka talihsizliklerden ileri gelirdi.. oysa milyonların içine doğduğu , yüz binlerin fakirleşerek düştüğü bu darlık pekala bir ayıp pislik ve sefalet bunların etrafında , görülmez ellerin ördüğü duvarlar gibi yükselip gitmekte.. ve nasıl bir adam , gerçi kendi başına çok şeye katlanabilir , ama kârının kendini katlanıyor görmesinden ve kendisine sabırla bakmasından haklı bir utanç duyarsa , birey de çok şeye sabredebilir , ama sadece yalnız olduğu , sadece gizleyebildiği sürece.. fakat hiçbir zaman , dev bir gölge gibi halkının ve evinin üstüne inen fakirlikle barışmamalıdır.. o zaman duyularını karşılaştıkları her aşağısamaya uyanık tutmalı ve onları çilesi ezikliğin yokuş aşağı giden yolunu bırakıp isyanın yükselen yolunu açmaya başlayana kadar disiplin altına almalıdır.. ama , en korkunç , en karanlık kaderlerden her biri basında günbegün , hatta saat be saat tartışıldığı , bütün sözüm ona sebepleri ve sözüm ona sonuçlarıyla ortaya konduğu ve kimseye hayatının köle olduğu karanlık güçleri anlamasında yardım etmediği sürece , bu konuda ümit edilecek bir şey yok..’

 ‘VII- konuşma hürriyeti kaybolmakta.. insanlar arasında eskiden konuşmada karşıdakinin üzerine eğilme gayet tabii bir şeyken , şimdi yerini ayakkabılarının veya şemsiyesinin fiyatını sormak alıyor.. her sohbetin içine önü alınmaz bir şekilde , hayat şartları konusu , para konusu giriyor.. bu arada söz konusu olan ne bireyin endişeleri ve çilesi – böyle olsa , belki konuşanlar birbirleriyle yardımlaşabilirdi – , ne de konunun bütün içinde gözden geçirilmesi.. insan sanki bir tiyatroda tutsakmış da , sahnedeki oyunu ister istemez izlemek zorundaymış , bunu ister istemez , durup durup yeniden düşüncenin ve konuşmanın konusu etmek zorundaymış gibi..’

 ‘XI- ister zihinsel , hatta  isterse tabii itkilerden ortaya çıksın , her insani hareketin gelişimi karşısına çevrenin ölçüye sığmaz direnci çıkmaya hazır bulunuyor..’

 ‘XIV- kavimlerin en eski adetleri arasında bize bir uyarıymış gibi görünen bir tanesi vardır ki , tabiatın bize cömertlikle sunduğunu alırken hırsa kapılmaktan sakınmamızı buyurur.. çünkü biz toprak anaya kendi ürünümüz olan hiçbir şey hediye edemeyiz.. öyleyse alırken saygı göstermemişiz , bunun için de , her ne zaman ne kadar alıyorsak , daha kendi payımızın üstüne oturmandan önce , ona bir kısmını geri vermemiz yakışık alır.. eski libatio adeti bu saygının bir ifadesidir.. hatta belki , unutulmuş başakları toplama ve yere düşmüş salkımları kaldırma yasağı bile o alabildiğine eski , yerdeki buğdayın ve üzümün toprağa veya rahmet dağıtan atalara dönmesini öngören töresel deneyimin dönüşmüş biçimidir.. atinalıların adetince , yemekte yere düşen ekmek kırıntıları toplanmazdı çünkü bunlar kahramanların payıydı.. – bir toplum zaruret ve hırsın sonucu olarak günün birinde , tabiatın verdiklerini ancak gasp edercesine alabilir hale gelecek kadar yozlaşmışsa , meyveleri pazara iyi getirebilmek için hamken koparır ve her tabağı sırf doyabilmek için sonuna kadar sıyırmadan edemez olmuşsa , toprağı fakirleşecek , ülkesi kötü mahsul verecektir..’

 ‘TEK YÖN..’ – WALTER BENJAMİN , Çeviri : TEVFİK TURAN , YKY Yayınları , Mayıs 1999 , 86 Sayfa..