‘söylediğim gibi bir bütün olarak bakıldığında her bir insan hayatı bir tragedyanın niteliklerini sergiler ve biz kural olarak hayatın bir dizi düş kırıklığıyla dolu umuttan , boşa çıkmış emellerden , suya düşmüş tasarılardan , çok geç fark edilmiş yanlışlardan başka bir şey olmadığını ve şu kederli şiirin içinde barındırdığı hakikatin onun için de geçerli olduğunu anlarız :
o zaman yaşlılık ve tecrübe el ele ,
götürür onu ölüme ve anlatır ona ,
böylesine acılı ve uzun bir arayıştan sonra
bütün hayatının yanılgılarla dolu olduğunu..
bütün bunlar hayatın kendisini hiç olmasa daha iyi olacak bir şey , edineceğimiz bilgi sayesinde geri döneceğimiz bir tür hata olarak gören benim dünya görüşümle tamamen örtüşür.. genelde insan var olduğu ve insan olarak kaldığı sürece zaten yanılgıdadır , dolayısıyla hayatını gözden geçirdiğinde her bir insanın , kendisini genellikle yanılgılar içerisinde görmesi bununla uyum içindedir.. onun bunu genel hatları içinde görmesi kurutuluşudur ve bunun için onu münferit durum içinde , yani kendi ferdi hayatında fark ederek başlaması gerekir.. çünkü cins için geçerli olan aynı zamanda tür içinde geçerlidir..
hayat tamamen keskin bir azarlama , acı bir paylama olarak görülmelidir , tamamen farklı amaçlar için oluşturulmuş olan düşünce biçimlerimizle , her ne kadar böyle bir şeye nasıl olup da ihtiyaç duyabileceğimizi anlayamasak da bu ceza , bu paylama bize yönelmiştir.. dolayısıyla bu dünyayı terk etmiş olan dostlarımızı üzülerek , hayıflanarak değil , iç ferahlığıyla hatırlamalıyız ve unutmamalıyız ki onlar bir yolunu bulup bu paylamadan kurtulmuşlardır , yapacağımız tek şey bu azarlamanın arzu edilen neticeyi uyandırmış olmasını gönülden dilemektir.. aynı bakış açısıyla kendi ölümümüze de , genelde hep olduğu üzere , korkuyla ve ürpertiyle değil , arzu edilen mutlu bir hadise olarak bakmalı , yolunu gözetlemeliyiz onun..
mutlu bir hayat imkansızdır ; insanın erişebileceği en iyi , en fazla şey bütün insanlığın hayrına olacak bir işte ve bir yolda ezici talihsizliklere , bunaltıcı güçlüklere karşı mücadele eden ve her ne kadar eline sadece önemsiz bir ödül ya da hiçbir şey geçmese de sonunda bundan galip çıkan kimsenin yaşadığı gibi , kahramanca bir hayattır.. çünkü sonunda gozzi’nin ‘re corvo’sundaki prensi gibi taşa dönüşür , fakat soylu bir tavrı ve yüce gönüllü , alicenap bir görünüşü vardır.. hatırası bir kahramanın hatırası kadar uzun ömürlüdür ve tıpkı onunki gibi sevgiyle anılır ; zahmet , meşakkat , akamet ve sıkıntının ve ömrü boyunca dünyadan gördüğü kadir bilmezliğin canlılığını kaybettirdiği iradesi nirvana’da yok olmuştur..’
ARTHUR SCHOPENHAUER..
(HAYATIN ANLAMI , ARTHUR SCHOPENHAUER , Çeviri : AHMET AYDOĞAN , SAY Yayınları , 2007 , Sayfa : 59,60,61..)